Xét nghiệm alpha-Fetoprotein (AFP) trong máu nhằm kiểm tra nồng độ AFP trong máu của sản phụ. AFP là một chất được tạo ra ở gan của thai nhi (fetus). Lượng AFP trong máu của sản phụ có thể giúp xác định các vấn đề về sức khỏe của trẻ ngay khi chưa chào đời như tật nứt đốt sống (spina bifida) và khuyết tật thiếu não (anencephaly). Xét nghiệm AFP còn là một bước cần thiết trong quy trình sàng lọc các vấn đề về nhiễm sắc thể như Hội chứng Đao (thừa nhiễm sắc thể số 21) hay Hội chứng Edwards (thừa nhiễm sắc thể số 18). Xét nghiệm AFP còn giúp xác định chứng thoát vị rốn (omphalocele), một bệnh gặp ở trẻ sơ sinh, do ruột non của trẻ nhô ra ngoài thành bụng.
Bình thường, AFP chỉ chiếm một hàm lượng nhỏ trong máu của sản phụ. Trong máu của đàn ông khỏe mạnh và phụ nữ bình thường, không mang bầu thì không có AFP hoặc với lượng rất nhỏ
Hàm lượng AFP trong máu được dùng trong các xét nghiệm huyết thanh sản phụ bộ ba hoặc bộ bốn. Thường thì xét nghiệm này sẽ được thực hiện giữa trong các thai tuần từ 15 đến 20. Sàng lọc bộ ba (triple test) xét nghiệm lượng alpha-fetoprotein (AFP), kích dục tố màng đệm người (human chorionic gonadotropin-hCG), và một loại estrogen (estriol không liên hợp, hay uE3). Sàng lọc bộ bốn (quadruple test) kiểm tra các chất và nồng độ hormone inhibin A. Nồng độ các chất, cùng với độ tuổi của người phụ nữ và các yếu tố khác góp phần giúp bác sĩ ước lượng được khả năng trẻ mắc phải các khuyết tật bẩm sinh.
Xét nghiệm sàng lọc cho biết khả năng trẻ có thể mắc các khuyết tật bẩm sinh. Nếu kết quả là dương tính thì trẻ có khả năng mắc các khuyết tật bẩm sinh và các bác sĩ cần thực hiện các xét nghiệm chuẩn đoán để chắc chắn về kết quả.
Đàn ông, phụ nữ không mang thai và trẻ nhỏ
Đối với đàn ông, phụ nữ không mang thai và trẻ nhỏ, AFP trong máu là dấu hiệu cho thấy việc mắc nhiều loại ung thư như ung thư tinh hoàn, buồng trứng, dạ dày, tụy và gan. Nồng độ cao AFP là dấu hiệu của bệnh Hodgkin, ung thư hạch bạch huyết (lymphoma), u não và ung thư tế bào thận.
Các thiết bị chăm sóc sức khỏe có thể giúp các bác sĩ đưa ra kết luận chính xác cũng như có các biện pháp nâng cao chất lượng sức khỏe.
Mục đích của xét nghiệm
Xét nghiệm AFP nhằm:
- Kiểm tra khả năng trẻ gặp các vấn đề về não và cột sống của thai nhi (gọi là các khuyết tật về ống thần kinh). Cứ 1000 sản phụ sẽ có 2 người sinh con mắc phải khuyết tật này. Khả năng trẻ bị mắc khuyết tật này không phụ thuộc vào độ tuổi của người mẹ. Đa số trẻ bị mắc khuyết tật này không có tiền sử mắc phải trong gia đình.
- Kiểm tra khả năng trẻ mắc Hội chứng Đao.
- Phát hiện ung thư, đặc biệt là ung thư tinh hoàn, buồng trứng, gan. Tuy nhiên hơn một nửa số bệnh nhân ung thư gan không có nồng độ AFP cao.
- Kiểm tra hiệu quả điều trị ung thư.
- Kiểm tra khả năng mắc ung thư gan (gọi là hepatoma) ở những bệnh nhân xơ gan và viêm gan B.
Các bước chuẩn bị
Sản phụ không cần làm bất cứ việc gì trước khi xét nghiệm AFP.
Sản phụ sẽ được kiểm tra cân nặng trước khi xét nghiệm máu do kết quả xét nghiệm sẽ phụ thuộc vào cân nặng của sản phụ. Ngoài ra, việc đánh giá kết quả xét nghiệm còn dựa vào chủng tộc, độ tuổi và số thai tuần của sản phụ.
Thực hiện xét nghiệm
Việc lấy máu bình thường sẽ:
- Quấn băng cao su xung quanh bắp tay để chặn máu lại. Việc này làm cho các tĩnh mạch dưới băng to ra và thuận lợi cho việc đặt kim tiêm.- Vị trí tiêm rõ ràng sau khi dùng cồn.
- Đưa kim tiêm vào mạch, có thể cần nhiều ống tiêm.
- Đưa ống lại gần đầu kim tiêm để lấy máu.
- Tháo băng khỏi tay người bệnh khi đã lấy đủ máu cần thiết.
- Đặt đệm gạc hay bông phía trên vị trí tiêm sau khi đã rút kim tiêm.
- Ấn vào vị trí tiêm và quấn băng.
Việc này được thực hiện thế nào?
Mẫu máu sẽ được lấy từ tĩnh mạch. Một băng cao su sẽ quấn quanh bắp tay. Sản phụ có thể thấy hơi chặt khi quấn băng và không cảm thấy gì khi tiêm, hoặc đôi khi hơi nhói.
Các rủi ro
Có rất ít các vấn đề xảy ra khi lấy máu từ tĩnh mạch:
- Sản phụ có thể thấy vết bầm nhỏ ở chỗ tiêm. Vết bầm này có thể xuất hiện do họ ấn vào vị trí tiêm quá lâu.
- Sau khi tiêm, rất ít khi tĩnh mạch bị phồng lên. Trường hợp này gọi là viêm tĩnh mạch (phlebitis). Nếu gặp phải trường hợp này, sản phụ có thể dùng gạc ấm chườm lên trong khoảng vài phút.
- Vị trí tiêm vẫn tiếp tục chảy máu là một biểu hiện thường gặp ở những người có các rối loạn về máu. Ngoài ra, việc sử dụng Aspirin, warfarin (Coumadin) và các thuốc làm loãng máu (blood-thinning medicines) có thể gây ra triệu chứng tương tự. Nếu sản phụ có các vấn đề về máu và đông máu, cũng như đang sử dụng các loại thuốc làm loãng máu, thì người nhà hoặc bản thân sản phụ nên thông báo với bác sĩ trước khi lấy máu.
Kết quả
Kết quả xét nghiệm AFP sẽ kiểm tra lượng AFP trong máu sản phụ. AFP là chất được tạo ra ở gan của thai nhi. Lượng AFP trong máu sản phụ giúp xác định các vấn đề của trẻ trước sinh.
Bình thường
Các giá trị bình thường liệt kê ở đây- gọi là khoảng tham khảo- chỉ mang tính hướng dẫn. Các khoảng này có thể thay đổi tùy theo từng phòng xét nghiệm, và từng phòng sẽ có xác định trước khoảng kết quả như thế nào là bình thường. Kết quả của phòng xét nghiệm nên đưa ra khoảng bình thường mà phòng sử dụng. Ngoài ra, kết quả này còn phụ thuộc vào tuổi thai. Lượng cao AFP cho thấy tuổi thai được ghi chép sai hay tính toán không chính xác. Việc siêu âm sẽ giúp xác định tuổi thai chính xác hơn.
Lượng AFP trong máu | |
Đàn ông và phụ nữ không mang thai: | 0-40 ng/mL hay (mcg/L)2 |
Sản phụ 15-18 tuần: | 10-150 ng/mL hay mcg/L3 |
Kết quả tiếp theo
Đối với sản phụ, bắt đầu từ tuần thứ 14 của thai kỳ, lượng AFP sẽ bắt đầu tăng lên. Thông số này sẽ tiếp tục tăng đến khoảng một đến hai tháng trước khi sinh và sau đó giảm dần. Các giá trị này của phụ nữ da trắng thường sẽ cao hơn một chút so với phụ nữ da đen nhưng lại thấp hơn phụ nữ châu Á. Độ chính xác trong việc xác định tuổi của trẻ cần cho việc đánh giá đúng về lượng AFP.
Khoảng AFP bình thường sẽ thay đổi theo tuổi, cân nặng và chủng tộc của sản phụ; đối với sản phụ bị tiểu đường thì cần tiêm insulin và biết tuổi thai. Nếu tuổi thai khác với kết quả siêu âm, lượng AFP phải được điều chỉnh lại cho hợp lý. Các bác sĩ và sản phụ cần quan sát giá trị AFP khi xét nghiệm AFP trong máu.
Giá trị cao
- Đối với sản phụ, lượng alpha-fetoprotein cao nghĩa là:
+ Tuổi thai được xác định sai.
+ Sản phụ mang trong bụng nhiều hơn một đứa trẻ, chẳng hạn như sinh đôi.
+ Thai nhi gặp các khuyết tật về ống thần kinh.
+ Ruột hay các cơ quan khác trong khoang bụng có thể nằm ngoài cơ thể (gọi là khuyết tật thành khoang bụng hay thoát vị rốn). Cần phẫu thuật sau sinh để khắc phục được khuyết tật này.
+ Thai nhi đã chết.
- Đối với người trưởng thành không mang thai, lượng alpha-fetoprotein cao nghĩa là:
+ Họ đã mắc ung thư gan, tinh hoàn hay buồng trứng.
+ Họ đã mắc các bệnh về gan như xơ gan hay viêm gan.
+ Họ đã sử dụng nhiều rượu.
Giá trị thấp
- Đối với sản phụ, lượng AFP thấp có nghĩa là:
+ Tuổi thai được xác định sai.
+ Trẻ bị Hội chứng Đao.
- Đối với người trưởng thành không mang thai, lượng alpha-fetoprotein trong máu thường bằng không.
Các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm
Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm của bạn gồm:- Sản phụ mang thai đôi, hoặc nhiều hơn. Lượng AFP trong máu sẽ tăng cao.
- Sản phụ bị tiểu đường trong thời kỳ thai nghén.
- Sản phụ hút thuốc hay hít phải khói thuốc. Lượng AFP trong máu sẽ tăng cao.
- Sản phụ đang sử dụng xạ trị trong khoảng 2 tuần.
Kết quả AFP bất thường
AFP là xét nghiệm sàng lọc kiểm tra khả năng thai nhi mắc các vấn đề trước sinh. Các xét nghiệm khác kể cả siêu âm sẽ được thực hiện nếu kết quả xét nghiệm AFP bất thường. Nếu siêu âm không tìm ra được nguyên nhân của sự bất thường, thì việc chọc ối có thể sẽ được thực hiện.
Biên dịch: Phạm Ngọc Sơn
Nguồn tham khảo:
http://www.webmd.com
http://www.webmd.com
Điểm 5/5 dựa vào 54 đánh giá
EmoticonEmoticon