Các gen mã hóa cho rất nhiều protein cần thiết cho hoạt động sống của tế bào. Một số gen và protein có thể ảnh hưởng đến quá trình hình thành ung thư vú. Các tế bào ung thư từ mẫu mô có thể được kiểm tra để xem các gen ung thư ở trạng thái bình thường hay không, ngoài ra, các protein cũng là một đối tượng để xét nghiệm chẩn đoán ung thư.
Thụ thể yếu tố phát triển biểu mô người 2 (HER2- human epidermal growth factor receptor 2) là một trong các gen đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển ung thư vú. Gen mã hóa cho một protein cùng tên là HER2, đây là một thụ thể của tế bào vú. Bình thường, thụ thể HER2 giúp kiểm soát quá trình sinh trưởng của tế bào vú, cũng như phân chia và sửa chữa các thương tổn. Nhưng khoảnh 25% tế bào ung thư vú, gen HER2 không hoạt động đúng chức năng của nó và tạo ra rất nhiều bản sao (được gọi là sự khuếch đại gen HER2). Tất cả các gen HER2 được tạo ra tiếp tục mã hòa cho thụ thể HER2 và tạo nên sự biểu hiện quá mức cần thiết. Điều này khiến cho tế bào vú sinh trưởng và phân chia một cách mất kiểm soát.
Các tế bào ung thư vú với gen HER2 bị khuếch đại hay thụ thể HER2 biểu hiện quá mức cần thiết được gọi là HER2 dương tính và được ghi trong bệnh án. Các tế bào ung thư vú HER2 dương tính có xu hướng sinh trưởng và lan rộng nhanh hơn các tế bào ung thư HER2 âm. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta đã có các loại thuốc đặc hiệu cho bệnh ung thư HER2 dương tính.
Hiện nay, ở các bệnh viện, việc xét nghiệm HER2 được thực hiện dựa trên bốn loại kỹ thuật:
- Hóa mô miễn dịch (IHC- ImmunoHistoChemistry): Xét nghiệm IHC sẽ phát hiện khi có quá nhiều protein HER2 trong các tế bào ung thư. Kết quả của xét nghiệm này thường được biểu diễn dưới dạng các con số: 0 (âm tính), 1+ (vẫn âm tính), 2+ (nguy cơ cao), 3+ (dương tính- hay phát hiện sự biểu hiện quá mức của thụ thể HER2);
- Lai huỳnh quang tại chỗ (FISH- Fluorescence In Situ Hybridization): Lai FISH sẽ phát hiện khi có quá nhiều bản sao gen HER2 trong tế bào ung thư. Kết quả phép lai này thường được biểu diễn dưới hai dạng là âm tính và dương tính, tương đương với việc có sự khuêch đại của gen HER2 hay không;
- Xét nghiệm SPoT-Light HER2 CISH (Subtraction Probe Technology Chromogenic In Situ Hybridization): Xét nghiệm này tương đương với phép lai FISH, nó phát hiện việc có quá nhiều bản sao gen HER2 trong tế bào ung thư. Kết quả của xét nghiệm thường được ghi dưới dạng âm tính (không có sự khuếch đại gen HER2) và dương tính (có sự khuếch đại gen HER2);
- Xét nghiệm Inform HER2 Dual ISH (Inform Dual In Situ Hybridization): Tương tự như hai xét nghiệm ở trên, xét nghiệm này phát hiện sự khuếch đại không cần thiết của gen HER2 và cũng được trả dưới dạng kết quả âm tính và dương tính.
Việc biết trạng thái HER2 của bệnh nhân là cực kỳ quan trọng. Thông thường, chỉ các bệnh nhân ung thư có kết quả xét nghiệm IHC 3+, FISH, SPoT-Light HER2 CISH và Inform HER2 Dual ISH dương tính mới được điều trị với các thuốc đặc hiệu cho HER2. Kết quả xét nghiệm IHC 2+ chỉ được xem là bệnh nhân có nguy cơ mắc HER2 dương tính cao và cần phải có thêm các xét nghiệm mô khác để đưa ra kết luận cuối cùng.
Các nghiên cứu đã chứng minh rằng các bệnh nhân ung thư vú với trạng thái HER2 dương tính có thể quay lại âm tính sau một khoảng thời gian. Ngược lại, HER2 âm tính cũng có thể phát triển thành dương tính sau một thời gian nhất định. Nếu bệnh nhân ung thư vú tái nhiễm với trạng thái bệnh nặng hơn, bác sĩ nên thực hiện lấy sinh thiết và xét nghiệm lại trạng thái HER2.
Độ chính xác của xét nghiệm HER2
Các nghiên cứu cho thấy kết quả xét nghiệm HER2 có thể sai. Điều này có thể được giải thích do các phòng thí nghiệm khác nhau có những quy chuẩn để đánh giá tình trạng HER2 âm tính và dương tính tính khác nhau. Mỗi một nhà bệnh học cũng có thể sử dụng các tiêu chuẩn riêng để đánh giá kết quả xét nghiệm. Trong đa số các trường hợp khi kết quả thu được không rõ ràng, như ở xét nghiệm IHC là 2+, rất khó để xác định chính xác bệnh nhân âm tính hay dương tính và cần phải thực hiện thêm các xét nghiệm khác để đưa ra kết luận cuối cùng.
Ngoài ra, trong một số trường hợp, mẫu mô lấy sinh thiết ở vùng này cho kết quả HER2 dương tính nhưng mẫu thu được ở vùng khác lại cho HER2 âm tính.
Việc thiếu chính xác trong xét nghiệm có thể dẫn đến việc bệnh nhân ung thư vú không được điều trị đúng phương pháp. Nếu phần lớn khối u là HER2 dương tính nhưng các kết quả xét nghiệm lại cho âm tính, các bác sĩ không nên khuyên điều trị bằng Herceptin hay Tykerb. Tuy nhiên, trong trường hợp ngược lại, nếu phần lớn khối u là HER2 âm tính nhưng kết quả xét nghiệm lại là dương tính thì bác sĩ có thể cho bệnh nhân điều trị bằng Herceptin hay Tykerb.
Điều trị bệnh ung thư vú HER2 dương tính
Có một số phương pháp điều trị đặc hiệu đối với bệnh nhân ung thư vú HER2 dương tính. Thuốc hay được sử dụng nhất là Herceptin(danh pháp hóa học: trastuzumab), có thể được sử dụng trước và sau khi phẫu thuật, chất này sẽ tấn công các thụ thể HER2 trên tế bào ung thư vú và ngăn chặn chúng tiếp nhận các tín hiệu kích thước tăng sinh. Bằng cách chặn dòng tín hiệu, Herceptin còn giúp làm chậm hoặc thậm chí là dừng quá trình phát triển khối u. Hơn nữa, Herceptin còn báo hiệu cho hệ thống miễn dịch của cơ thể đến và tiêu diệt các tế bào ung thư, điều này rất hữu ích trong quá trình điều trị bệnh.
Một phương pháp khác để điều trị ung thư vú HER2 dương tính là sử dụng Tykerb (danh pháp hóa học: lapatinib). Tykerb sẽ tác động tới các protein, từ đó làm rối loạn việc tế bằng tăng sinh.
Biên tập: Phạm Ngọc Sơn
Nguồn tham khảo:
Breastcancer.org: "Your Guide to the Breast Cancer Pathology Report"
Điểm 4/5 dựa vào 50 đánh giá
EmoticonEmoticon